نگرشی نو به واقفۀ اصحاب امام کاظم علیه السلام در رجال طوسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموختۀ مدرسۀ فقهی امام محمدباقر علیه السلام

چکیده

طوسی در کتاب رجال خویش در ذیل اصحاب امام کاظم علیه السلام افرادی را به عنوان واقفی معرفی کرده است؛ اما نسبت به این افراد در کتب سایر رجالیان و از جمله خود شیخ در فهرست اختلاف‌نظرهایی وجود دارد. پرسشی که مطرح می‌شود این است که گزارش‌های ایشان دربارۀ واقفه تا چه میزان صحیح است؟ همچنین با توجه به مبانی مختلف حجیت قول رجالی آیا می‌توان به این گزارش‌ها اعتماد کرد یا خیر؟ از آنجا که طبق برخی مبانی در حجیت خبر واحد، مذهب راوی در حجیت خبر او تأثیرگذار است و همچنین در بحث تعارض، امامی بودن به عنوان یکی از مرحجات مطرح است، مشخص بودن مذهب راوی اهمیت فراوانی دارد. نسبت به پرسش نخست با مراجعه به سایر گزارش‌های رجالی و مقایسۀ آنها با گزارش طوسی، نادرستی گزارش ایشان در برخی موارد اختلافی، آشکار می‌شود و در برخی موارد صحت آن مورد تردید جدی است. نسبت به پرسش دوم نیز باید گفت اعتماد به قول شیخ به تنهایی بنابر هیچ یک از اقوال در حجیت آرای رجالی قابل اثبات نیست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

موقف جدید فی الواقفیّة من أصحاب الإمام الکاظم علیه السلام فی رجال الشیخ

نویسنده [العربیة]

  • هادی صابری
دانش‌آموختۀ مدرسۀ فقهی امام محمدباقر علیه السلام
چکیده [العربیة]

تعرّف الشیخ الطوسی أشخاصاً بعنوان الواقفة فی کتاب رجاله فی عداد أصحاب الإمام الکاظم علیه السلام؛ لکن هناک خلافات حول هؤلاء فی آراء الرجالیّین، بما فی ذلک الشیخ نفسه فی کتاب الفهرست. السؤال الذی یطرح نفسه فی هذا المجال هو ما مدی دقّة تقاریر الشیخ الطوسی عن الواقفیّة؟ و أیضاً بالنظر إلی اختلاف المبانی فی حجیّة أقوال الرجالیّین هل یمکن الاعتماد علی تقاریر الشیخ عن الواقفیّة. بما أنّ مذهب الراوی یؤثّر فی حجیّة خبره علی أساس بعض المبانی و بما أنّ مذهب الراوی و کونه إمامیّاً یعدّ من إحدی المرجّحات فی التعارض؛ یمتلک تعیین مذهب الراوی أهمیّة خاصّة. بالنسبة إلی السؤال الأوّل بالمراجعة إلی تقاریر أُخَر للرجالیّین و مقارنتها بتقریر الشیخ الطوسی، سیتمّ إحراز عدم صحّة تقاریر الشیخ فی بعض القضایا المتنازع علیها و تکون صحّة تقریر الشیخ فی بعض الموارد الأخَر فی موضع شکّ جداً. بالنسبة إلی السؤال الثانی فلا بدّ من القول بأنّ الاعتماد علی قول الشیخ وحده، لا یمکن إثبات حجیّته علی أیّ من المبانی فی حجیّة آراء الرجالیّین.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الواقفیّة
  • أصحاب الإمام الکاظم علیه السلام
  • رجال الطوسی
  • صحّة المذهب
  1. ابن بابویه، محمد بن على، علل الشرائع، قم: کتاب فروشى داورى‏، چ1، 1385ش.
  2. _______، عیون أخبار الرضا%، تحقیق مهدی لاجوردى، تهران: نشر جهان، چ1، 1378ق.
  3. _______، کمال الدین و تمام النعمة، تصحیح علی‌اکبر غفاری، تهران: اسلامیه، چ2، 1395ق.
  4. _______، کتاب من لا یحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، چ2، 1413ق.
  5. ابن غضائرى، احمد بن حسین، الرجال، محقق محمدرضا حسینى جلالى، قم: موسسۀ علمى فرهنگى دار الحدیث، سازمان چاپ و نشر، چ1، 1422ق.
  6. ابن منظور، ابو الفضل، جمال الدین، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع - دار صادر، چ3، 1414ق.
  7. اشعری قمی، سعد بن عبد الله ابی خلف، المقالات و الفرق، تصحیح محمدجواد مشکور، [بی‌جا]: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی، چ2، 1361ش.
  8. برقى، ابو جعفر، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، قم: دار الکتب الإسلامیة، چ2، 1371ق.
  9. حلّى، حسن بن على بن داود، رجال ابن داود، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1383ق.
  10. حلّى، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى، رجال العلامة - خلاصة الأقوال، نجف: منشورات المطبعة الحیدریة، چ2، 1381ق.
  11. راوندی، قطب الدین، الخرائج و الجرائح، قم: مؤسسة الامام المهدی%، چ1، 1409ق.
  12. زنجانى، موسى شبیرى، دروس خارج صوم، قم: مرکز فقهی امام محمدباقر% وابسته به دفتر آیت‌الله شبیری زنجانی، [بی‌تا].
  13. _______، کتاب نکاح، قم: مؤسسه پژوهشى راى‌پرداز، چ1، 1419ق.
  14. شوشتری، محمدتقی، قاموس الرجال، تحقیق موسسة النشر الاسلامى التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة، قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامی‏، چ2، 1410ق.
  15. طبرسى، فضل بن حسن، إعلام الورى بأعلام الهدى، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چ3، 1390 ق.
  16. طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چ4، 1407ق.
  17. _______، رجال الطوسی، تحقیق جواد قیومی اصفهانی، قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامی‏، چ3، 1427ق.
  18. _______، الغیبة، تحقیق عبادالله تهرانى و علی‌احمد ناصح، قم: دار المعارف الإسلامیة، چ1، 1411ق.
  19. _______، العدة فی أصول الفقه، قم: محمدتقی علاقبندیان‏، چ1، 1417ق.
  20. _______، فهرست کتب الشیعة و أصولهم و أسماء المصنفین و أصحاب الأصول، تحقیق عبدالعزیز طباطبایى، قم: مکتبة المحقق الطباطبائی، چ1، 1420ق.
  21. عیاشى، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، محقق: هاشم رسولى، تهران: مکتبة العلمیة الاسلامیة، چ1، 1380ق.‏
  22. کشّى، ابو عمرو، محمد بن عمر بن عبد العزیز، رجال الکشی، مشهد: مؤسسۀ نشر دانشگاه مشهد، 1490ق.
  23. کلینى، ابو جعفر، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق على اکبر غفارى‌، چ4، 1407ق.
  24. مفید، محمد بن محمد، الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، تحقیق مؤسسة آل البیت(،‏ قم، کنگرۀ شیخ مفید، چ1، 1413ق.
  25. نجاشى، ابو الحسن، احمد بن على، رجال النجاشی - فهرست أسماء مصنفی الشیعة، تحقیق موسى شبیرى زنجانى،‌ قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، 1407ق.
  26. نوبختى، حسن بن موسى، فرق الشیعة، بیروت: دار الأضواء، چ2، 1404ق.
  27. نورى، حسین بن محمدتقى، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم: مؤسسة آل البیت(، چ1، 1408ق.