بازشناسی هویت و وثاقت غیاث بن ابراهیم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

از مراجع عظام تقلید

چکیده

یکی از رواتی که در عداد راویان از امام صادق علیه السلام در اسناد روایی عنوان شده، غیاث بن ابراهیم است. او غیاث بن ابراهیم تمیمی عدنانی است و با غیاث نخعی متفاوت است. صحت این ادعا با توجه به قبیله، کنیه و زادگاه دو عنوان یاشده نمایان می‌گردد. گرچه امکان نقل غیاث تمیمی از امام باقر علیه السلام وجود دارد، ولی نظر به آنکه فردی پرروایت بوده، بعید است زمان امام باقر علیه السلام را درک کرده باشد و از آن حضرت روایتی نقل نکرده باشد. در هر حال او از اصحاب امام کاظم علیه السلام نیز بوده است. شواهد فراوانی بر وثاقت و امامی بودن غیاث گواهی می‌دهد. مضامین روایات غیاث، یادکرد از حضرت علیعلیه السلام با عنوان امیر المؤمنین، کاربست تعبیر «ثقة» از سوی نجاشی دربارۀ غیاث، اعتماد کلینی به روایات غیاث با وجود روایات معارض از امامیان، تنها بخشی از شواهد مورد اشاره است. شایان ذکر است که مراد از غیاث بدون قید «بن ابراهیم» در اسناد روایی، غیاث بن ابرهیم تمیمیِ امامی است، نه غیاث بن کلوب عامی؛ مگر در مواردی که از اسحاق بن عمار نقل روایت کرده باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [العربیة]

التعرّف على هویّة ووثاقة غیاث بن إبراهیم

نویسنده [العربیة]

  • سید موسی شبیری زنجانی
از مراجع عظام تقلید
چکیده [العربیة]

من الّذین یذکر اسمهم ـ فی أسناد الروایات ـ فی عداد من یروون عن الإمام الصادق علیه السلام غیاث بن إبراهیم. وهو غیاث بن إبراهیم التمیمی العدنانی، ویختلف عن غیاث النخعی. تتمّ صحّة هذا الادّعاء بالنّظر إلى عشیرة وکنیة ومسقط رأسهما. هناک احتمال بروایة غیاث التّمیمی عن الإمام الباقر علیه السلام، لکن باعتبار أنّه کان کثیر الرّوایة، فمن المستبعد أن یکون قد أدرک زمن الإمام الباقر علیه السلام ولم یرو عنه حدیثاً. وعلى أیّ حال فهو من أصحاب الإمام الکاظم علیه السلام أیضاً. تشهد على وثاقته وإمامیّته شواهد کثیرة. مضامین روایات غیاث، ذکر علی علیه السلام بعنوان «أمیر المؤمنین»، تعبیر النّجاشی عنه بلفظ «الثّقة»، اعتماد الکلینی علی روایاته مع وجود روایات معارضة عن الإمامیِّین، ما هی إلا بعض الشّواهد المشارالیها. والجدیر بالذّکر أنّ المقصود من غیاث بدون تقییده بـ«بن إبراهیم» فی أسناد الرّوایات هو غیاث بن إبراهیم التّمیمی الإمامی، ولیس غیاث بن کلوب العامی؛ إلّا فی ما رواه عن إسحاق بن عمّار.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • غیاث بن إبراهیم
  • غیاث بن کلوب
  • تقییم الرّواة
  • تمییز المشترکات

این مقاله به همت آقای هادی سلیمان از دروس خارج فقه آیت‌الله العظمی شبیری زنجانی حفظه الله و زیر نظر مرکز فقهی امام محمدباقر علیه السلام، استخراج و به تأیید رسیده است.

مراجع

  1. ابن اثیر جزری، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الأنساب، بیروت: دار صادر، چ3، 1414ق.
  2. ابن بابویه، شیخ صدوق، محمّد بن علی، الأمالی، تهران: انتشارات کتابچی، چ6، 1376ش.
  3. _______، الخصال، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چ1، 1362ش.
  4. _______، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، قم: انتشارات شریف رضی، چ2، 1406ق.
  5. _______، عیون أخبار الرضا%، تهران: نشر جهان، چ1، 1378ق.
  6. _______، فضائل الأشهر الثلاثة، قم: انتشارات کتاب‌فروشی داوری، چ1، 1396ق.
  7. _______، کتاب من لا یحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چ2، 1413ق.
  8. _______، کمال الدین و تمام النعمة، تهران: انتشارات اسلامیّه، چ2، 1395ق.
  9. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، بیروت: دار البشائر الإسلامیّة، چ1، 2002م.
  10. ابن نعمان، شیخ مفید، محمّد بن محمّد، الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، قم: کنگرۀ جهانى هزارۀ شیخ مفید، چ1، 1۴۱۳ق.
  11. _______، الأمالی، قم: کنگرۀ جهانى هزارۀ شیخ مفید، چ1، 1۴۱۳ق.
  12. اردبیلی، احمد بن محمّد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چ1، 1403ق.
  13. استرآبادی، محمّد بن علی، منهج المقال فی تحقیق أحوال الرجال، قم: مؤسسة آل البیت( لإحیاء التراث، چ1، 1422ق.
  14. استرآبادی، محمّدامین؛ موسوی عاملی، نورالدین، الفوائد المدنیّة و بذیله الشواهد المکّیّة، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چ2، 1426ق.
  15. اشعری، علی بن اسماعیل، مقالات الإسلامیّین و اختلاف المصلّین، ویسبادن: انتشارات فرانز شتاینر، چ3، 1400ق.
  16. بخاری، محمّد بن اسماعیل، التاریخ الکبیر، حیدرآباد دکن: مجلس دائرةالمعارف عثمانی، چ1، [بی‌تا].
  17. برقی [منسوب به]، احمد بن محمّد، کتاب الطبقات، چاپ‌شده ضمن «کتاب الرجال (ابن داوود حلّی)»، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چ1، 1342ش.
  18. _______، المحاسن، قم: انتشارات اسلامیّه، چ2، 1371ق.
  19. بستی، محمّد بن حبّان، المجروحین من المحدّثین و الضعفاء و المتروکین، حلب: دار الوعی، چ1، 1396ق.
  20. _______، تاریخ الصحابة الّذین روی عنهم الأخبار، بیروت: دار الکتب العلمیّة، چ1، 1408ق.
  21. بصری، احمد بن عبدالرضا، فائق المقال فی الحدیث و الرجال، قم: مؤسّسۀ علمى‌فرهنگى دارالحدیث، چ1، 1380ش.
  22. تقی‌الدین حلی، حسن بن علی، کتاب الرجال، قم: الشریف الرضی، چ1، [بی‌تا].
  23. جرجانی، عبدالله بن عدی، الکامل فی ضعفاء الرجال، بیروت: دار الکتب العلمیّة، چ1، 1418ق.
  24. حسینی استرآبادی، علی، تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة(، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چ1، 1409ق.
  25. حلّی، حسن بن علی بن داوود، کتاب الرجال، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چ1، 1342ش.
  26. حلّی، علّامه حلّی، حسن بن یوسف، خلاصة الأقوال فی معرفة الرجال، نجف: چاپخانۀ حیدریّه، چ2، 1381ق.
  27. _______، المختصر النافع فی فقه الإمامیّة، قم: مؤسّسۀ مطبوعات دینی، چ6، 1418ق.
  28. حمیری، نشوان بن سعید، الحور العین و تنبیه السامعین، قاهره: مکتبة الخانجی، چ1، 1948م.
  29. خزّاز قمی، علی بن محمّد، کفایة الأثر فی النصّ علی الأئمّة الإثنی عشر(، قم: انتشارات بیدار، چ1، 1401ق.
  30. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ مدینة السلام (تاریخ بغداد)، بیروت: دار الکتب العلمیّة، چ1، 1417ق.
  31. خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، [بی‌جا]، [بی‌نا]، 1372ش.
  32. _______، موسوعة الإمام الخوئیّ، قم: مؤسّسۀ احیاء آثار امام خویی، چ1، 1418ق.
  33. ذهبی، محمّد بن احمد، تاریخ الإسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، بیروت: دار الغرب الإسلامیّ، چ1، 2003م.
  34. _______، سیر أعلام النبلاء، بیروت: مؤسّسۀ الرسالة، چ3، 1405ق.
  35. _______، میزان الإعتدال فی نقد الرجال، بیروت: دار المعرفة، چ1، 1382ق.
  36. رازی، عبدالرحمن بن محمّد، الجرح و التعدیل، حیدرآباد دکن: مجلس دائرةالمعارف عثمانی، چ1، 1371ق.
  37. سبزواری، محمّدباقر، ذخیرة المعاد فی شرح الإرشاد، قم: مؤسسة آل البیت( لإحیاء التراث، افست از نسخۀ 1247ق.
  38. سمعانی، عبدالکریم بن محمّد، الأنساب، حیدرآباد دکن: مجلس دائرةالمعارف عثمانی، چ1، 1382ق.
  39. شوشتری، محمّدتقی، قاموس الرجال، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چ2، 1410ق.
  40. صفّار قمی، محمّد بن حسن، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد(، قم: انتشارات کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی، چ2، 1404ق.
  41. طبری‌ صغیر، محمد بن جریر، دلائل الإمامة( ط- الحدیثة)، محقق / مصحح: قسم الدراسات الإسلامیة مؤسسة البعثة، قم: بعثت‌، چ1، 1413ق‌.
  42. طوسی، محمّد بن حسن، العدّة فی أصول الفقه، قم: [بی‌نا]، چ1، 1417ق.
  43. _______، تهذیب الأحکام فی شرح المقنعة، تهران: انتشارات اسلامیّه، چ4، 1407ق.
  44. _______، رجال الطوسیّ، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چ3، 1427ق.
  45. _______، فهرست کتب الشیعة و أصولهم و أسماء المصنّفین و أصحاب الأصول (فهرست الطوسیّ)، قم: کتابخانۀ محقّق طباطبایی، چ1، 1420ق.
  46. عاملی، حسن بن زین‌الدین، منتقی الجمان فی الأحادیث الصحاح و الحسان، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چ1، 1362ش.
  47. عاملی، شیخ بهائی، محمّد بن حسین، مشرق الشمسین و إکسیر السعادتین (مع تعلیقات الخواجوئیّ)، مشهد: بنیاد پژوهش‌هاى اسلامى آستان قدس رضوى، چ2، 1414ق.
  48. عاملى، محمد بن على موسوى‌، مدارک الأحکام فی شرح عبادات شرائع الإسلام‌، محقق/ مصحح: گروه پژوهش مؤسسه آل البیت(‌، بیروت: مؤسسه آل البیت(‌، چ1، 1411ق.
  49. قمی [منسوب به] ، علی بن ابراهیم، تفسیر القمّیّ، قم: دار الکتاب، چ3، 1404ق.
  50. کاتب بغدادی [منسوب به] ، محمّد بن احمد (ابن ابی‌الثلج)، تاریخ أهل البیت( نقلاً عن الأئمّة(، قم: مؤسسة آل البیت( لإحیاء التراث، چ1، 1410ق.
  51. کجوری شیرازی، مهدی، الفوائد الرجالیّة، قم: مؤسّسۀ علمى‌فرهنگى دارالحدیث، چ1، 1424ق.
  52. کشّی، محمّد بن عمر، إختیار الرجال (رجال الکشّیّ)، مشهد: مؤسّسۀ نشر دانشگاه مشهد، چ1، 1348ش.
  53. کلبی، هشام بن محمّد، جمهرة النسب، بیروت: عالم الکتب، چ1، 1407ق.
  54. _______، نسب معدّ و الیمن الکبیر، بیروت: عالم الکتب، چ1، 1425ق.
  55. کلینی، محمّد بن یعقوب، الکافی، تهران: انتشارات اسلامیّه، چ4، 1407ق.
  56. _______، الکافی، قم: مؤسّسۀ علمى‌فرهنگى دارالحدیث، چ1، 14۲۹ق.
  57. مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، (چاپ قدیم)، [بی‌جا]، [بی‌نا]، [بی‌تا].
  58. مجلسی، علّامه مجلسی، محمّدباقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمّة الأطهار(، بیروت: دار إحیاء التراث العربیّ، چ2، 1403ق.
  59. مجلسی، مجلسی اوّل، محمّدتقی، روضة المتّقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، قم: بنیاد فرهنگ اسلامی حاج محمّدحسین کوشان‌پور، چ2، 1406ق.
  60. مزّی، یوسف بن عبدالرحمن، تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، بیروت: مؤسّسۀ الرسالة، چ1، 1400ق.
  61. نجاشی، احمد بن علی، فهرست أسماء مصنّفی الشیعة (رجال النجاشیّ)، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چ6، 1407ق.
  62. نوبختی، حسن بن موسی، فرق الشیعة، بیروت: انتشارات دار الأضواء، چ2، 1404ق.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار