ارزش‌گذاری دلالی «أخبرنا بجمیع کتبه و روایاته» در آوردگاه تعویض سند

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدرس خارج حوزه علمیه قم

2 مدرس سطح عالی حوزۀ علمیۀ قم

چکیده

علیرغم آنکه بزرگ‌ترین ناقلان حدیث شیعه، به تصریح خودشان درصدد گردآوری روایات صحیح بودند، اما بسیاری از همین روایات، با تکیه بر سندی که به دست ما رسیده است، معتبر نیستند. ازاین‌رو دانشوران شیعه همواره کوشیده‌اند تا برای اثبات اعتبار و حجیت احادیثی که ضعیف خوانده می‌شوند، راهی بیابند. «نظریۀ تعویض سند»، از مهم‌‎ترین راهکارهایی است که تاکنون برای حل این آسیب، ارائه شده است. با تکیه بر این روش، مشکل اعتبار سند بسیاری از روایات برطرف می‌شود، و می‌توان صحت روایات فراوانی را اثبات، و فرایند استنباط احکام فقهی را هموار نمود. با توجه به اهمیت موضوع، نوشتار حاضر که به شیوۀ توسعه‌ای و کاربردی تنظیم شده است، اثبات نظریۀ یاد شده را با تکیه بر جملۀ «أخبرنا بجمیع کتبه و روایاته» بررسی و ثابت می‌کند. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [العربیة]

تثمین دِلالیّ لعبارة «اَخبَرَنا بجمیع کتبه وروایاته» فی مجال تعویض السّند

نویسندگان [العربیة]

  • مسلم داوری دولت آبادی 1
  • قدم‌علی اسحاقیان 2
  • علی صفری 2
1 مدرس خارج حوزه علمیه قم
2 مدرس سطح عالی حوزۀ علمیۀ قم
چکیده [العربیة]

کان المحدّثون العظماء، مثل مؤلّفی الکتب الأربعة، یحاولون ـ کما صرّحوا به- جمع الأحادیث الصّحیحة. وذلک بالرّغم من عدم صحة العدید من أحادیث الکتب الأربعة عندنا حسب السّند المذکور. لذلک، حاول علماء الشّیعة دائماً الحصول علی طریقة لإثبات صحّة وحجّیّة الأحادیث الّتی تعتبر ضعیفة. یُعرَف أحد أهمّ الحلول لهذه المشکلة بـ«نظریّة تعویض السّند». باستخدام تعویض السّند، یتمّ حل مشکلة اعتبار وصحة سند العدید من الأحادیث، وستکون عملیّة الاستنباط فی الفقه سَلِسة. نظراً لأهمّیّة هذا الموضوع، فإنّ هذا المقال یفحص إثبات النّظریّة المذکورة اتّکالاً على عبارة «أَخبرَنا بجمیع کتبه وروایاته». ویؤدّی فحص دلالة هذه العبارة وإثباتُها على نطاق واسع إلى تصحیح العدید من الأحادیث، ممّا یفتح الطّریق لحلّ العدید من المسائل. طریقة هذا البحث تنمویّة وتطبیقیّة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • أخبرَنا
  • الأحادیث
  • الأسانید
  • تعویض السّند

مراجع

  1. ابن بابویه قمی، شیخ صدوق، محمد بن ‌علی، من لایحضره الفقیه، قم: النشر الإسلامی، چ2، 1404ق.
  2. ابن زین الدین، ابن شهید الثانی، حسن، منتقی الجمان فی الأحادیث الصحاح و الحسان، ‏ قم: انتشارات اسلامی، چ1، 1362ش.
  3. ابن طاووس، على بن موسى، فلاح السائل و نجاح المسائل، قم: نشر بوستان کتاب، چ1، 1406ق.
  4. ابن عباد، الصاحب اسماعیل، المحیط فی اللغة، بیروت: نشر عالم الکتب، چ1، 1414ق.
  5. ابن غضائرى، احمد بن ابى عبد الله، کتاب الضعفاء - رجال ابن‏الغضائری، [بی‌جا]، [بی‌نا]، [بی‌تا].
  6. ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللّغة، قم: دفتر تبلیغات حوزۀ علمیۀ قم، چ1، 1404ق.
  7. اردبیلى، محمد بن على‏، جامع الرواة و إزاحة الإشتباهات عن الطرق و الأسناد، بیروت: نشر دار الأضواء، چ1، 1403ق.
  8. ایروانى، باقر، دروس تمهیدیة فی القواعد الرجالیة، قم: نشر مدین، چ1، 1431ق.
  9. بحرالعلوم، محمد مهدى بن مرتضى، رجال السید بحر العلوم المعروف بالفوائد الرجالیة، تحقیق: بحر العلوم، محمد صادق‏، تهران: نشر مکتبة الصادق%، چ1، 1363ش.
  10. پایگاه اطلاع رسانی شهیدی‌پور، آرشیو دروس فقه سال‌های 95-96 و 96-97، 24/9/1395 و 21/9/ 1396، ir،6/6/1399ش.
  11. جوهری فارابی، اسماعیل بن‌ حماد، الصّحاح (تاج اللّغة و صحاح العربیّة)، بیروت: نشر دار العلم للملایین، چ4، 1407ق.
  12. حائرى، کاظم حسینى، القضاء فی الفقه الإسلامی، قم: مجمع الفکر الإسلامی، چ1، 1415ق.
  13. خویی، ابوالقاسم، موسوعة الإمام الخوئی، قم: مؤسسة إحیاء آثار الخویی، چ1، 1418ق.
  14. ________، معجم الرجال الحدیث و تفصیل طبقات الرجال، [بی‌نا]، [بی‌تا].
  15. حلى، حسن بن على بن داود‌، رجال إبن داود‌، تهران: انتشارات دانشگاه تهران‌،چ1، 1383ق.
  16. حلى، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى‌، خلاصة الأقوال، نجف: منشورات المطبعة الحیدریة‌، چ2، 1381ق.
  17. داوری، مسلم، أصول علم الرجال بین النظریّة و التطبیق، قم: موسسۀ فرهنگی صاحب الزمان، چ3، 1429ق.
  18. ربیع، عبد الرؤف حسن، نظریة تعویض الأسانید، المفهوم - الحجیة - الحدود، قم: مؤسسة الکوثر للمعارف الإسلامیة، 1435ق.
  19. صدر، محمدباقر، بحوث فی علم الأصول، قم: موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(، چ3، 1417ق.
  20. ________، قاعدة لا ضرر و لا ضرار، قم: دار الصادقین' للطباعة و النشر، چ1، 1420ق.
  21. ________، مباحث الأصول، قم: مقرر، چ1، 1408ق.
  22. طریحی، فخرالدین ‌بن محمد، مجمع البحرین، تهران: کتابفروشى مرتضوى، چ1، 1416ق.
  23. طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چ4، 1407ق. ‌
  24. ________، الإستبصار فیما اختلف من الأخبار، تهران: نشر الکتب الإسلامیة، چ3، 1390ق.
  25. ________، فهرست کتب الشیعة و أصولهم و أسماء المصنّفین و أصحاب الأصول، قم: نشر الحدیثة، چ1، 1420ق.
  26. ________،العدة فی أصول الفقه، [بی‌نا]، چ1، 1417ق.
  27. ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌________، الأمالی، قم: نشر دارالثقافه، چ1، 1414ق.
  28. عاملی، شهید ثانی، زین ‌الدین ‌بن‌ علی، الرعایه فی علم الدرایة، قم: مکتبة آیة الله المرعشی العامة، 1408ق.
  29. عاملى، محمد بن حسن‌، استقصاء الإعتبار فی شرح الإستبصار، قم: مؤسسة آل البیت( لإحیاء التراث، چ1، 1419ق.
  30. عبیدی، ثامر هاشم حبیب، «الجدید فی علمی الدرایة و الرجال عند الشهید الصدر»، قضایا الاسلامیة، ش3، [بی‌تا].
  31. عبیدی، ثامر، تعویض الأسانید، تاریخه و نظریته و تطبیقاته، بغداد: مطبعةدار الاسلام، چ1، 1435ق.
  32. غازی عبدالامیر، شیرین، مقالۀ «نظریة تعویض الأسانید و تطبیقاتها الفقهیة»، آداب الکوفه، ش35، کوفه: جامعة الکوفه، [بی‌تا].
  33. فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین‏، تحقیق دکتر مهدى مخزومى و دکتر ابراهیم سامرائى‌، قم: نشر هجرت‏، چ2، 1410ق.
  34. فیومی المقری، احمد بن‌ محمد، المصباح المنیر، قم: نشر دار الهجرة، چ2، 1405ق.
  35. کشى، محمد بن عمر بن عبد العزیز‌، اختیار معرفة الرجال‌، مشهد:‌ نشر دانشگاه مشهد، چ1، 1490ق.
  36. کلباسى، ابوالهدى، ‏سماء المقال فی علم الرجال‏، قم: نشر مؤسسة ولی العصر للدراسات الإسلامیة، چ1، 1419ق.
  37. کلباسى، محمد بن محمدابراهیم، الرسائل الرجالیة، قم: دار الحدیث، چ1، 1422ق.
  38. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران: نشر دار الکتب الإسلامیة، چ4، 1365ش.
  39. گلی شیردار، محمد حسن، تبدیل سند، تهران: دانشگاه عدالت، چ1، 1396ش.
  40. مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایة فی علم الدرایه، تحقیق: محمد رضا مامقانی، قم: مؤسسة آل البیت( لإحیاء التراث، چ1، 1411ق.
  41. مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمّة الأطهار(، بیروت: نشر مؤسسة الطبع و النشر، چ1، 1410ق.
  42. مفید، محمد بن محمد بن نعمان، کتاب المزار، قم: نشر کنگره، چ1، 1413ق.
  43. موسوی نسب، محمد کاظم، تصحیح و تعویض سند، قم: اسوه، چ1، 1393ش.
  44. نجاشی، ‌احمد بن ‌علی، رجال النجاشی، تحقیق: موسى شبیرى زنجانى‌، قم: انتشارات اسلامی، چ1، 1407ق.
  45. نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبة، تحقیق: علی اکبر غفاری، تهران: نشر صدوق، چ1، 1397ق.
  46. هادوى تهرانى، مهدى‏، تحریر المقال فی کلیات علم الرجال، ‏ قم: موسسۀ فرهنگى خانۀ خرد، چ2، 1426ق.
  47. هدایی، امیر رضا، تعویض سند در طرق شیخ طوسی و شیخ صدوق و نجاشی، مرکز مدیریت حوزه‌های علمیۀ قم، سطح سه، قم، 1394ش.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار