واکاوی مبانی و رویکردهای رجالی آیت الله میرزا جواد تبریزی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 طلبه درس خارج و دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه قرآن و حدیث

2 استادیار گروه حدیث دانشگاه قرآن و حدیث قم

چکیده

از جمله پیش‌نیازهای لازم برای فهم روش علمی یک فقیه، دستیابی به مبانی وی در علوم مختلف، از جمله علم رجال است. در این میان بازیابی مبانی و رویکرد رجالی میرزا جواد تبریزی، از آن جهت که ایشان میراث‌دار محقق خویی در قم، و از استادان صاحب سبک در دانش‌های فقه، اصول و رجال به شمار می‌آمد، مهم می‌نماید. مقالۀ پیش رو، با بهره‌گیری از تقریرات، آثار فقهی، اصولی و رجالی ایشان، روشن می‌سازد که ایشان در پذیرش خبر واحد، به وثاقت سندی باور داشته، و تضعیف یک راوی را در سند روایت، موجب تضعیف روایت می‌داند. همچنین حجیت قول رجالی را از باب شهادت و اخبار می‌پذیرد و بر این باور است که مخبرِ به وثاقت، باید ثقه و شهادتش حسی باشد. ایشان در مبانی رجالی خود به میزان چشمگیری متأثر از محقق خویی است. همچنین برخی توثیقات عام را همچون قاعدۀ توثیق مشایخ نجاشی پذیرفته، و برخی را مانند توثیق مشایخ اصحاب اجماع قابل پذیرش نمی‌داند. نیز نسبت به برخی کتب حدیث و رجال، ملاحظاتی ویژه داشته و در بعضی موارد، انتساب آنها را به مؤلف مورد تردید قرار می‌دهد. در این مقاله همچنین به برخی فوائد رجالی در نوشته‌های ایشان اشاره شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

تحلیل أسس ومقاربات آیة اللّه المیرزا جواد التّبریزی

نویسندگان [العربیة]

  • مصطفی قدیم آبادی 1
  • مهدی غلامعلی 2
1 طلبه درس خارج و دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه قرآن و حدیث
2 استادیار گروه حدیث دانشگاه قرآن و حدیث قم
چکیده [العربیة]

من المتطلّبات الأساسیّة الّتی نحتاجها لفهم العمل العلمی للفقیه، العثور علی أساسیّاته فی العلوم المختلفة، بما فی ذلک علم الرّجال. فی غضون ذلک، من المهمّ استعادة مبانی وأسالیب المیرزا جواد التّبریزی؛ لأنّه کان وریث المحقّق الخوئی فی قم، ویعتبر من أساتذة الفقه والأصول والرّجال وصاحب أسلوب فیها. قَدَّمَت التّقریرات و آثار المیرزا جواد التّبریزی الفقهیّة والأصولیّة والرّجالیّة، والاستفادة -أحیاناً- من کتاب الفوائد الرّجالیّة، أرضیّة هذه الکتابة، والّتی أوضحت أنّه یَعتبر وثاقة السّند فی قبول خبر الواحد، و إضعاف الرّاوی فی سند الرّوایة یعتبره سبباً لإضعافها. إنّه یقبل حجّیّة قول الرّجالی من باب الشّهادة والإخبار، ویعتقد أنّ المخبِر بالوثاقة یجب أن یکون موثوقاً به وأنّ شهادته یجب أن تکون عن حس. لقد تأثّر بشکل کبیر بالمحقّق الخوئی فی مبانیه الرّجالیة. یقبل بعض التّوثیقات العامّة، کقاعدة توثیق مشایخ النّجاشی، ولا یعتبر بعضها مقبولة، کتوثیق مشایخ أصحاب الإجماع. کما أنّ لدیه ملاحظات خاصّة حول بعض کتب الحدیث والرّجال وفی بعض الحالات یشکّک فی نسبتها إلى المؤلّف. وفیما یلی یُذکر بعض الفوائد الرّجالیة فی کتاباته.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • المبانی الرّجالیّة
  • المیرزا جواد التّبریزی
  • الرّجال
  • السّند
  • التّوثیقات العامّة
  • التّوثیقات الخاصّة
  1. ابن شهید ثانی، حسن بن زین الدین، منتقی الجمان فی الأحادیث الصحاح و الحسان، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، چ1، 1362ش.
  2. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت: دار الفکر، چ3، 1414ق.
  3. ابو الحسین، احمد بن فارس بن زکریا، معجم مقائیس اللغة‌، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، چ1، 1404ق.
  4. استرآبادی، محمد بن سیف الدین، لب اللباب فی علم الرجال، تهران: اسوه، چ1، 1388ش.
  5. اصفهانی، محمدحسین، نهایة الدرایة فی شرح الکفایة، بیروت: موسسة آل البیت( لإحیاء التراث، چ2، 1429ق.
  6. انصاری، مرتضی بن محمدامین، فرائد الأصول، قم: مجمع الفکرالاسلامی، چ9، 1428ق.
  7. آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین، کفایة الأصول، قم: موسسة آل البیت( لإحیاء التراث، چ1، 1409ق.
  8. بروجردی، حسین، لمحات الأصول، قم: موسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چ1، 1421ق.
  9. تبریزی، جواد، إرشاد الطالب فی شرح المکاسب، قم: دارالصدیقة الشهیدة&، چ2، 1389ش.
  10. ________، أسس القضاء و الشهادة، قم: دفتر مؤلف، [بی‌چا]، [بی‌تا].
  11. ________، دروس فی مسائل علم الأصول، قم: دارالصدیقة الشهیدة&، چ2، 1387ش.
  12. ________، صراط النجاة، (الطبع القدیم)، قم: دارالصدیقة الشهیدة&، [بی‌چا]، 1391ش.
  13. ________، الأنوار الإلهیة، (الطبع القدیم)، قم: دارالصدیقة الشهیدة&، [بی‌چا]، 1383ش.
  14. ________، تنقیح مبانی العروة (الحج)، قم: دارالصدیقة الشهیدة، [بی‌چا]،1388ش.
  15. ________، تنقیح مبانی العروة (الإجارة)، قم: دارالصدیقة الشهیدة&، [بی‌چا]،1393ق.
  16. ________، تنقیح مبانی العروة (الصلاة)، قم: دارالصدیقة الشهیدة&، [بی‌چا]، 1431ق.
  17. ________، تنقیح مبانی العروة (الطهارة)، قم: دارالصدیقة الشهیدة&، [بی‌چا]، 1429ق.
  18. تبریزی، علی، الفوائد الرجالیة، [بی‌جا]، [بی‌چا]، [بی‌تا].
  19. دهخدا، علی اکبر، لغتنامه، ، تهران: روزنه، [بی‌چا]، 1372ش.
  20. رحمان ستایش، محمدکاظم، بازشناسی منابع اصلی رجال شیعه، قم: دار الحدیث، سازمان چاپ و نشر، چ1، 1384ش.
  21. رحمان ستایش، محمدکاظم، شهیدی، روح الله، قواعد توثیق راویان، قم: دار الحدیث، چ1، 1396ش.
  22. شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، قم: مؤسسة آل البیت( لإحیاء التراث، چ1، 1404ق.
  23. صدر، محمدباقر، بحوث فی علم الأصول، قم: موسسۀ دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(، چ3، 1417ق.
  24. صرّامی، سیف اللّه، مبانی حجیّت آرای رجالی، قم: دار الحدیث، چ6، 1395ش.
  25. طوسی، محمد بن حسن، العدة فی أصول الفقه، قم: محمد تقی علاقبندیان‏، چ1، 1417ق.
  26. فراهیدی، خلیل بن أحمد، کتاب العین، قم: نشر هجرت، چ2، 1409ق.
  27. فیومی، أحمد بن محمد، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، قم: مؤسسة دارالهجرة، چ2، 1414ق.
  28. کشی، محمد بن عمر، إختیار معرفة الرجال، قم: مؤسسة آل البیت( لإحیاء التراث، چ1، 1404ق.
  29. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران: دارالکتب الإسلامیة، چ4، 1407ق.
  30. کنی تهرانی، علی، توضیح المقال فی علم الرجال، قم: مؤسسۀ علمی فرهنگی دار الحدیث، سازمان چاپ و نشر، چ1، 1421ق.
  31. مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال فی علم الرجال، قم: مؤسسة آل البیت( لإحیاء التراث، چ1، 1416ق.
  32. مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایة فی علم الدرایة، قم: مؤسسة آل البیت( لإحیاء التراث با همکاری وزارت ارشاد، چ1، 1411ق.
  33. مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، قم: اسماعیلیان، چ5، 1375ش.
  34. نجاشی، أحمد بن علی، رجال النجاشی، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، چ6، 1365ش.
  35. نوری، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم: مؤسسة آل البیت( لإحیاء التراث، چ1، 1408ق.
  36. وبگاه رسمی آیت الله العظمی تبریزی: org.
  37. وحید بهبهانی، محمدباقر، فوائد الوحید البهبهانی، قم: مکتب الأعلام الإسلامی، چ2، 1402ق.